युनिकोड
मिति
रूपान्तरण 
खोज पत्रकारिता
खोज पत्रकारिता
मेघनाथ भुर्तेल
नेपालको राजनीतिक इतिहास हेर्दा हामीले पटक–पटक परिवर्तनका लागि लड्यौ। जहिले पनि जनता संघर्षमा होमिए, बलिदान दिए, आशा गरे, तर परिणाम त्यही निराशाजनक बनिरह्यो। कहिले राजतन्त्रको नाममा जनता दबाइए, कहिले लोकतन्त्रको नाममा शासकहरूले लुटे। सत्ता जेसुकै नाममा चलोस्, पीडित सधैं जनता नै भए। अब प्रश्न उठ्छ—जनताको पीडा कहिलेसम्म?
आज नेपालमा फेरि एक बहस चलिरहेको छ—राजसंस्था फर्काउने कि गणतन्त्रलाई सुधार गर्ने? राजावादीहरू राजनीतिक दलहरूको असफलता देखाउँदै राजसंस्थालाई विकल्पका रूपमा अघि सार्दै छन्। राजनीतिक दलहरू भने "राजा फर्कनु हुँदैन" भन्दै गणतन्त्रको रक्षा गर्ने तर्क गरिरहेका छन्। तर यथार्थ के हो? के राजा फर्के समस्या समाधान हुन्छ? कि राजनीतिक दलहरू सुध्रिएर जनताका सेवक बन्न सक्छन्?
तर, यी दुवै पक्षबीचको तानातानका बीच वास्तविक प्रश्न उठ्छ—नेपालको भविष्य राजा र दलहरूको हातमा हुनुपर्छ कि जनताको हातमा?
नेपालका जनता एक शासकबाट अर्को शासकको अधीनमा धकेलिँदै आएका छन्। पञ्चायतदेखि बहुदलसम्म, राजतन्त्रदेखि गणतन्त्रसम्म—जनतालाई सधैं कुनै न कुनै सत्ता संरचनामा समेटेर राखियो। उनीहरूलाई आश्वासन दिइयो, तर हरेक परिवर्तनपछि निराशा बाहेक केही प्राप्त भएन।
राजसंस्थाका पालामा जनता निरंकुश शासनका पीडित भए भने गणतन्त्रमा उनीहरू नेताहरूको अकर्मण्यता र भ्रष्टाचारबाट प्रताडित भए। अब जनता फेरि पनि कुनै राजनीतिक दल वा राजसंस्थाको पछाडि लाग्नुपर्ने? कि आफ्नो भविष्य आफैं निर्माण गर्ने?
राजावादीहरू भन्छन्, राजा फर्किए देश स्थिर हुन्छ, भ्रष्टाचार अन्त्य हुन्छ, राष्ट्रियता बलियो बन्छ। तर, के राजतन्त्रको इतिहासले यस्ता उदाहरण दिएको छ?
नेपालमा जब राजसंस्था थियो, त्यतिबेला पनि भ्रष्टाचार थियो।
निरंकुश शासनका कारण जनताले अभिव्यक्ति स्वतन्त्रता गुमाएका थिए।
लोकतन्त्र नहुँदा जनता राज्यको गतिविधिमा संलग्न हुन पाएका थिएनन्।
राजसंस्थाले आफ्नो भूमिका सही रूपमा निर्वाह नगरेकै कारण गणतन्त्र जन्मियो। त्यसैले, यदि राजा फर्किनैपर्ने हो भने, उनले पहिले स्पष्ट गर्नुपर्छ—कसरी फर्किने? के जनता स्वतन्त्र रहन पाउनेछन्? के राज्यसंयन्त्र पारदर्शी हुनेछ?
नेपालमा लोकतन्त्रको स्थापनापछि सबैभन्दा ठूलो समस्या भ्रष्टाचार, अकर्मण्यता, र कुशासन रह्यो। राजनीतिक दलहरूले "राजा खराब थिए" भन्ने तर्क दिएर आफ्नो असक्षमता लुकाउन खोजे, तर जनता अब यस्ता बहानामा फस्नेवाला छैनन्।
भ्रष्टाचार उन्मूलन भएन।
रोजगारी सिर्जना गर्न सकिएन।
जनताका आधारभूत आवश्यकताहरू पूरा भएनन्।
अब दलहरूले आफ्नो गल्ती स्वीकार नगरी केवल राजसंस्थालाई दोष दिँदैमा जनताले उनीहरूलाई समर्थन गर्नेवाला छैनन्। यदि गणतन्त्रलाई बचाउनु छ भने, दलहरूले प्रमाणित गर्नुपर्छ कि उनीहरू साँच्चिकै जनताको सेवाका लागि छन्।
अब जनता फेरि पनि कुनै एउटा शक्ति केन्द्रको पछाडि लाग्ने गल्ती गर्न सक्दैनन्। न त राजतन्त्रको अन्धभक्त बन्नुपर्नेछ, न त भ्रष्ट दलहरूको पिछलग्गु। अब समय आएको छ—जनताले आफैं आफ्नो भविष्य निर्माण गर्ने।
भ्रष्टाचारविरुद्ध जनस्तरबाट दबाब सिर्जना गर्नुपर्छ।
ठूला निर्णयहरू जनताकै सहमतिमा हुनुपर्छ।
चाहे राजा फर्कुन् या गणतन्त्र रहोस्, सत्ताको केन्द्र जनता हुनुपर्छ।
राजा फर्किए पनि, दलहरू रहिरहे पनि, यदि जनताको आवाज सुनिँदैन भने परिवर्तन केवल नामको मात्र हुनेछ। अब साँचो परिवर्तन तब मात्र सम्भव छ, जब जनताले कुनै एक पक्षको पछि लागेर होइन, बरु आफैं जागरूक भएर शासन प्रणालीलाई जवाफदेही बनाउन सक्दछन्।
नेपालको भविष्य अब दलहरू या राजाको हातमा होइन। यो जनताको हातमा हुनुपर्छ। जनता जागरूक भए मात्र साँचो परिवर्तन सम्भव छ।
मेघनाथ भुर्तेल१९ चैत, काठमाडौं । आगामी आर्थिक वर्ष २०७८/७९ को बजेटमा स्थानीय विकास साझेदार कार्यक्रममा प्रत्येक सा ...
प्रतिक्रिया